Δύο λόγια για την ιστορία του ρεύματος του πορθμού κατά την αρχαιότητα
Αναφορές για το φαινόμενο έχουμε από την εποχή που ο Αριστοτέλης ζούσε στην Χαλκίδα όπου και πέθανε το 322 π.χ. Φυσικά δεν πνίγηκε στον πορθμό όπως θέλει η παράδοση προσπάθησε μάλιστα να δώσει και μία εξήγηση στο έργο του "Μετεωρολογικά".
ὥστ' ἔσω γίγνεται πάλιν ἡ ῥύσις, ὥσπερ ἄμπωτις, εἰς τοὐναντίον τῆς ἔξω πλημμυρίδος, καὶ πρὸς ὄρθρον μάλιστα· τηνικαῦτα γὰρ καὶ τὰ πνεύματα πέφυκεν ἄρχεσθαι πνεῖν. ἐὰν οὖν εἴσω τύχῃ μεταβάλλουσα ἡ ἀρχὴ αὐτῶν ὥσπερ Εὔριπος, διὰ τὸ πλῆθος ἰσχυρότερον ποιεῖ τὸν σεισμόν. ἔτι δὲ περὶ τόπους τοιούτους οἱ ἰσχυρότατοι γίγνονται τῶν σεισμῶν, ὅπου θάλαττα ῥοώδης
Σε αυτό το απόσπασμα μάλλον θεωρούσε ότι η κίνηση της γης λόγω των συχνών σεισμών στην περιοχή προκαλούσε και την κίνηση των νερών. Στην εποχή του είχε γίνει και ένας μεγάλος σεισμός στην Αχαία όπου ακολούθησε και τσουνάμι οπότε μάλλον κάπως έτσι έφτασε και στο συμπέρασμα αυτό.
Εδώ ίσως δίνει την εξήγηση για την άστατη ροή του Ευρίπου, στον τετραγωνισμό της σελήνης και του ήλιου, όπου η αστρονομική παλίρροια είναι στη χαμηλότερη δυναμική της και η ροή είναι έρμαιο των μετεωρολογικών διακυμάνσεων και άλλων δυνάμεων, όπως των σεισμών, που μπορεί να επηρεάζουν την παλίρροια.
Ο καθηγητής Δημήτριος Αιγινίτης (1862-1934) , στο έργο του "Το πρόβλημα της παλίρροιας του Ευρίπου" το 1928 ΄δίνει στο Αριστοτέλη τα πρωτεία στην κατανόηση του φαινομένου άλλα μόνο τον όσον αφορά την ακατάστατη περίοδο του ρεύματος. Θα δανειστώ το παρακάτω απόσπασμα από το έργο του που αναφέρεται στον μεγάλο αρχαίο επιστήμονα:
(Παρ 5)"It is shewn from his (του Αριστοτέλη) Meteorologicals, he has been the first among the ancients who solved this problem, (αναφέρεται στην διάφορες επιδράσεις στο φαινόμενο πλην της αστρονομικής), but only with regard to the question to whice the whole problem of Euripos tide was limited from the early times up to the midle of the 19th century, viz. its irregular current. As it is cleary understood from a passage of his Meteorologicals (Lib. B,A) mentioned by Edros in his paper, Aeistotle gave the expalnation of the irregular currents not only of Euripus, but generally of all the sea straits, by the seiches or ' διά τῶν δεῦρο κακεῖσε τού πορθμοῦ ταλαντώσεων τῆς θαλάσσης' "
Στο έργο του Δ. Αιγινίτη θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε επόμενες αναρτήσεις.
Το όνομα Εύριπος περιγράφει αυτή ακριβώς την εύκολη ροή του - "Ευ ριπή". Επίσης εύριπο αποκαλούσαν οι αρχαίοι τον ευμετάβλητο άνθρωπο.
Ο Στράβων (64 π.Χ .-24 π.Χ.) αναφέρεται στο φαινόμενο στο έργο του "Γεωγραφικά" και στο πρώτο βιβλίο και στο ένατο,
[Βιβλίο Α Κεφ 3 Παρ 12]Περὶ μὲν οὖν τῶν πλημμυρίδων καὶ τῶν ἀμπώτεων εἰρήκασιν ἱκανῶς Ποσειδώνιός τε καὶ Ἀθηνόδωρος· περὶ δὲ τῆς τῶν πορθμῶν παλιρροίας͵ ἐχόντων καὶ αὐτῶν φυσικώτερον λόγον ἢ κατὰ τὴν νῦν ὑπόθεσιν͵ τοσοῦτον εἰπεῖν ἀπόχρη͵ ὅτι οὔτε εἷς τρόπος τοῦ ῥοώδεις εἶναι τοὺς πορθμούς͵ ὅ γε κατ᾽ εἶδος (οὐ γὰρ ἂν ὁ μὲν Σικελικὸς δὶς ἑκάστης ἡμέρας μετέβαλλεν͵ ὡς οὗτός φησιν͵ ὁ δὲ Χαλκιδικὸς ἑπτάκις͵ ὁ δὲ κατὰ Βυζάντιον οὐδὲ μετέβαλλεν͵ ἀλλὰ διετέλει τὸν ἔκρουν μόνον ἔχων τὸν ἐκ τοῦ Ποντικοῦ πελάγους εἰς τὴν Προποντίδα͵ ὡς δὲ Ἵππαρχος ἱστορεῖ͵ καὶ μονάς ποτε ἐποιεῖτο)͵ οὔτ᾽ εἰ τρόπος εἷς εἴη͵ ταύτην ἂν ἔχοι τὴν αἰτίαν͵ ἥν φησιν ὁ Ἐρατοσθένης͵ ὅτι ἡ ἐφ᾽ ἑκάτερα θάλαττα ἄλλην καὶ ἄλλην ἐπιφάνειαν ἔχει· οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τῶν ποταμῶν τοῦτο γένοιτ᾽ ἄν͵ εἰ μὴ καταράκτας ἔχοιεν· ἔχοντες δὲ οὐ παλιρροοῦσιν͵ ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ ταπεινότερον ἀεὶ φέρονται. καὶ τοῦτο δὲ συμβαίνει διὰ τὸ κεκλιμένον εἶναι τὸ ῥεῦμα καὶ τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ· ὥστ᾽ οὐχ ὅτι παλιρροοῦντας͵ ἀλλ᾽ οὐδὲ καθεστῶτας καὶ μένοντας͵ συρροίας μὲν ἐν αὐτοῖς οὔσης͵ μὴ μιᾶς δὲ ἐπιφανείας͵ ἀλλὰ τῆς μὲν ὑψηλοτέρας τῆς δὲ ταπεινοτέρας. πελάγους δὲ τίς ἂν φαίη κεκλιμένην ἐπιφάνειαν; καὶ μάλιστα κατὰ τὰς σφαιροποιούσας ὑποθέσεις τὰ τέτταρα σώματα͵ ἃ δὴ καὶ στοιχεῖα φαμέν· οὐ γὰρ ὥσπερ ἡ γῆ κατὰ ἕξιν ἐσχημάτισται στερεὰ οὖσα͵ ὥστε καὶ κοιλάδας ἔχειν συμμενούσας καὶ ἀναστήματα͵ οὕτω καὶ τὸ ὕδωρ͵ ἀλλ᾽ αὐτῆι τῆι κατὰ τὸ βάρος ῥοπῆι τὴν ὄχησιν ἐπὶ τῆς γῆς ποιεῖται καὶ τοιαύτην λαμβάνει τὴν ἐπιφάνειαν οἵαν ὁ Ἀρχιμήδης φησιν.
Όπου λέει ότι ο Εύριπος αλλάζει φορά επτά φορές σε ένα 24ώρο ενώ δίνει και την εξήγηση του Ερατοσθένη που θεωρούσε ότι η διαφορά στάθμης της θάλασσας στην βόρεια και στην νότια πλευρά του πορθμού προκαλεί την ροή του. ¨
Όντως υπάρχει διαφορά της στάθμης της θάλασσας μεταξύ των δύο πλευρών του Ευρίπου λόγω της παλίρροιας.
Στην συνέχεια ο Στράβων αναφέρεται και πάλι στο φαινόμενο στο ένατο βιβλίο του έργου του,
[Βιβλίο 9 Κεφ 2,Παρ 8] Εἶτα λιμὴν μέγας ὃν καλοῦσι Βαθὺν λιμένα· εἶθ´ ἡ Αὐλὶς πετρῶδες χωρίον καὶ κώμη Ταναγραίων· λιμὴν δ´ ἐστὶ πεντήκοντα πλοίοις, ὥστ´ εἰκὸς τὸν ναύσταθμον τῶν Ἑλλήνων ἐν τῷ μεγάλῳ ὑπάρξαι λιμένι. καὶ ὁ Εὔριπος δ´ ἐστὶ πλησίον ὁ Χαλκίδος, εἰς ὃν ἀπὸ Σουνίου στάδιοι ἑβδομήκοντα· ἔστι δ´ ἐπ´ αὐτῷ γέφυρα δίπλεθρος, ὡς εἴρηκα· πύργος δ´ ἑκατέρωθεν ἐφέστηκεν ὁ μὲν ἐκ τῆς Χαλκίδος ὁ δ´ ἐκ τῆς Βοιωτίας· διῳκοδόμηται δ´ εἰς αὐτοὺς σῦριγξ. περὶ δὲ τῆς παλιρροίας τοῦ Εὐρίπου τοσοῦτον μόνον εἰπεῖν ἱκανόν, ὅτι ἑπτάκις μεταβάλλειν φασὶ καθ´ ἡμέραν ἑκάστην καὶ νύκτα· τὴν δ´ αἰτίαν ἐν ἄλλοις σκεπτέον.
και λέει πάλι είναι ότι το ρεύμα αλλάζει μέχρι και επτά φορές στο 24ωρο και τα αίτια μας προτρέπει να τα ψάξουμε αλλού.
Στην συνέχεια ο Τίτος ο Λίβιος (59 π.Χ.-17 μ.Χ.) λέγεται ότι ασχολήθηκε με τον πορθμό στο έργο του "Ab urbe Condita" άλλα νομίζω ότι απλά αναφέρθηκε στο φαινόμενο και στον πορθμό. Όσο και αν προσπάθησα δεν βρήκα αναφορά για μελέτη του φαινομένου.
Αργότερα ο Γάϊος Πλίνιος Σεκούνδος (23-79 μ.Χ.) αναφέρει στο έργο του "Naturalis Historia", όταν μιλάει για ακανόνιστες παλίρροιες, ότι ο Εύριπος παρουσιάζει ακανόνιστη παλίρροια όπου η πλημμυρίδα και η άμπωτης εναλλάσσονται επτά φορές το 24ώρο, όπου πιθανόν να το έχει πάρει από τον Στράβωνα. Ο Πλίνιος όμως μας δίνει και ένα άλλο στοιχείo ότι η παλίρροια σταματάει τρεις φορές κάθε μήνα την 7η, 8η και 9η ημέρα του σεληνιακού κύκλου, στον τετραγωνισμό δηλαδή της σελήνης και του ήλιου. Παραθέτω το παρακάτω απόσπασμα από "THE NATURAL HISTORY OF PLINY. BY THE LATE JOHN BOSTOCK, M.D., F.R.S. AKD H. T. RILEY, Esq, B.A., LATE SCHOLAR OF CLAEE HALL, CAMBRIDGE"
"There are. However, some tides which are of a peculiar nature, as in the Tauromenian Euripus'^, where the ebb and flow is more frequent than in other places, and in Euboea, where it takes place seven times during the day and the night. The tides intermit three times during each month, being the 7th, 8th and 9th day of the moon'. "
Η γνώμη μου είναι ότι ίσως μόνο ο Αριστοτέλης λόγω της διαμονής του στην Χαλκίδα και ο Ερατοσθένης να παρατήρησαν πραγματικά το φαινόμενο και γενικά τις παλίρροιες και στην συνέχεια οι υπόλοιποι αναπαρήγαγαν τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα αυτών.
Αναφορές για το φαινόμενο έχουμε από την εποχή που ο Αριστοτέλης ζούσε στην Χαλκίδα όπου και πέθανε το 322 π.χ. Φυσικά δεν πνίγηκε στον πορθμό όπως θέλει η παράδοση προσπάθησε μάλιστα να δώσει και μία εξήγηση στο έργο του "Μετεωρολογικά".
ὥστ' ἔσω γίγνεται πάλιν ἡ ῥύσις, ὥσπερ ἄμπωτις, εἰς τοὐναντίον τῆς ἔξω πλημμυρίδος, καὶ πρὸς ὄρθρον μάλιστα· τηνικαῦτα γὰρ καὶ τὰ πνεύματα πέφυκεν ἄρχεσθαι πνεῖν. ἐὰν οὖν εἴσω τύχῃ μεταβάλλουσα ἡ ἀρχὴ αὐτῶν ὥσπερ Εὔριπος, διὰ τὸ πλῆθος ἰσχυρότερον ποιεῖ τὸν σεισμόν. ἔτι δὲ περὶ τόπους τοιούτους οἱ ἰσχυρότατοι γίγνονται τῶν σεισμῶν, ὅπου θάλαττα ῥοώδης
Σε αυτό το απόσπασμα μάλλον θεωρούσε ότι η κίνηση της γης λόγω των συχνών σεισμών στην περιοχή προκαλούσε και την κίνηση των νερών. Στην εποχή του είχε γίνει και ένας μεγάλος σεισμός στην Αχαία όπου ακολούθησε και τσουνάμι οπότε μάλλον κάπως έτσι έφτασε και στο συμπέρασμα αυτό.
Εδώ ίσως δίνει την εξήγηση για την άστατη ροή του Ευρίπου, στον τετραγωνισμό της σελήνης και του ήλιου, όπου η αστρονομική παλίρροια είναι στη χαμηλότερη δυναμική της και η ροή είναι έρμαιο των μετεωρολογικών διακυμάνσεων και άλλων δυνάμεων, όπως των σεισμών, που μπορεί να επηρεάζουν την παλίρροια.
Ο καθηγητής Δημήτριος Αιγινίτης (1862-1934) , στο έργο του "Το πρόβλημα της παλίρροιας του Ευρίπου" το 1928 ΄δίνει στο Αριστοτέλη τα πρωτεία στην κατανόηση του φαινομένου άλλα μόνο τον όσον αφορά την ακατάστατη περίοδο του ρεύματος. Θα δανειστώ το παρακάτω απόσπασμα από το έργο του που αναφέρεται στον μεγάλο αρχαίο επιστήμονα:
(Παρ 5)"It is shewn from his (του Αριστοτέλη) Meteorologicals, he has been the first among the ancients who solved this problem, (αναφέρεται στην διάφορες επιδράσεις στο φαινόμενο πλην της αστρονομικής), but only with regard to the question to whice the whole problem of Euripos tide was limited from the early times up to the midle of the 19th century, viz. its irregular current. As it is cleary understood from a passage of his Meteorologicals (Lib. B,A) mentioned by Edros in his paper, Aeistotle gave the expalnation of the irregular currents not only of Euripus, but generally of all the sea straits, by the seiches or ' διά τῶν δεῦρο κακεῖσε τού πορθμοῦ ταλαντώσεων τῆς θαλάσσης' "
Στο έργο του Δ. Αιγινίτη θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε επόμενες αναρτήσεις.
Το όνομα Εύριπος περιγράφει αυτή ακριβώς την εύκολη ροή του - "Ευ ριπή". Επίσης εύριπο αποκαλούσαν οι αρχαίοι τον ευμετάβλητο άνθρωπο.
Ο Στράβων (64 π.Χ .-24 π.Χ.) αναφέρεται στο φαινόμενο στο έργο του "Γεωγραφικά" και στο πρώτο βιβλίο και στο ένατο,
[Βιβλίο Α Κεφ 3 Παρ 12]Περὶ μὲν οὖν τῶν πλημμυρίδων καὶ τῶν ἀμπώτεων εἰρήκασιν ἱκανῶς Ποσειδώνιός τε καὶ Ἀθηνόδωρος· περὶ δὲ τῆς τῶν πορθμῶν παλιρροίας͵ ἐχόντων καὶ αὐτῶν φυσικώτερον λόγον ἢ κατὰ τὴν νῦν ὑπόθεσιν͵ τοσοῦτον εἰπεῖν ἀπόχρη͵ ὅτι οὔτε εἷς τρόπος τοῦ ῥοώδεις εἶναι τοὺς πορθμούς͵ ὅ γε κατ᾽ εἶδος (οὐ γὰρ ἂν ὁ μὲν Σικελικὸς δὶς ἑκάστης ἡμέρας μετέβαλλεν͵ ὡς οὗτός φησιν͵ ὁ δὲ Χαλκιδικὸς ἑπτάκις͵ ὁ δὲ κατὰ Βυζάντιον οὐδὲ μετέβαλλεν͵ ἀλλὰ διετέλει τὸν ἔκρουν μόνον ἔχων τὸν ἐκ τοῦ Ποντικοῦ πελάγους εἰς τὴν Προποντίδα͵ ὡς δὲ Ἵππαρχος ἱστορεῖ͵ καὶ μονάς ποτε ἐποιεῖτο)͵ οὔτ᾽ εἰ τρόπος εἷς εἴη͵ ταύτην ἂν ἔχοι τὴν αἰτίαν͵ ἥν φησιν ὁ Ἐρατοσθένης͵ ὅτι ἡ ἐφ᾽ ἑκάτερα θάλαττα ἄλλην καὶ ἄλλην ἐπιφάνειαν ἔχει· οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τῶν ποταμῶν τοῦτο γένοιτ᾽ ἄν͵ εἰ μὴ καταράκτας ἔχοιεν· ἔχοντες δὲ οὐ παλιρροοῦσιν͵ ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ ταπεινότερον ἀεὶ φέρονται. καὶ τοῦτο δὲ συμβαίνει διὰ τὸ κεκλιμένον εἶναι τὸ ῥεῦμα καὶ τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ· ὥστ᾽ οὐχ ὅτι παλιρροοῦντας͵ ἀλλ᾽ οὐδὲ καθεστῶτας καὶ μένοντας͵ συρροίας μὲν ἐν αὐτοῖς οὔσης͵ μὴ μιᾶς δὲ ἐπιφανείας͵ ἀλλὰ τῆς μὲν ὑψηλοτέρας τῆς δὲ ταπεινοτέρας. πελάγους δὲ τίς ἂν φαίη κεκλιμένην ἐπιφάνειαν; καὶ μάλιστα κατὰ τὰς σφαιροποιούσας ὑποθέσεις τὰ τέτταρα σώματα͵ ἃ δὴ καὶ στοιχεῖα φαμέν· οὐ γὰρ ὥσπερ ἡ γῆ κατὰ ἕξιν ἐσχημάτισται στερεὰ οὖσα͵ ὥστε καὶ κοιλάδας ἔχειν συμμενούσας καὶ ἀναστήματα͵ οὕτω καὶ τὸ ὕδωρ͵ ἀλλ᾽ αὐτῆι τῆι κατὰ τὸ βάρος ῥοπῆι τὴν ὄχησιν ἐπὶ τῆς γῆς ποιεῖται καὶ τοιαύτην λαμβάνει τὴν ἐπιφάνειαν οἵαν ὁ Ἀρχιμήδης φησιν.
Όπου λέει ότι ο Εύριπος αλλάζει φορά επτά φορές σε ένα 24ώρο ενώ δίνει και την εξήγηση του Ερατοσθένη που θεωρούσε ότι η διαφορά στάθμης της θάλασσας στην βόρεια και στην νότια πλευρά του πορθμού προκαλεί την ροή του. ¨
Όντως υπάρχει διαφορά της στάθμης της θάλασσας μεταξύ των δύο πλευρών του Ευρίπου λόγω της παλίρροιας.
Στην συνέχεια ο Στράβων αναφέρεται και πάλι στο φαινόμενο στο ένατο βιβλίο του έργου του,
[Βιβλίο 9 Κεφ 2,Παρ 8] Εἶτα λιμὴν μέγας ὃν καλοῦσι Βαθὺν λιμένα· εἶθ´ ἡ Αὐλὶς πετρῶδες χωρίον καὶ κώμη Ταναγραίων· λιμὴν δ´ ἐστὶ πεντήκοντα πλοίοις, ὥστ´ εἰκὸς τὸν ναύσταθμον τῶν Ἑλλήνων ἐν τῷ μεγάλῳ ὑπάρξαι λιμένι. καὶ ὁ Εὔριπος δ´ ἐστὶ πλησίον ὁ Χαλκίδος, εἰς ὃν ἀπὸ Σουνίου στάδιοι ἑβδομήκοντα· ἔστι δ´ ἐπ´ αὐτῷ γέφυρα δίπλεθρος, ὡς εἴρηκα· πύργος δ´ ἑκατέρωθεν ἐφέστηκεν ὁ μὲν ἐκ τῆς Χαλκίδος ὁ δ´ ἐκ τῆς Βοιωτίας· διῳκοδόμηται δ´ εἰς αὐτοὺς σῦριγξ. περὶ δὲ τῆς παλιρροίας τοῦ Εὐρίπου τοσοῦτον μόνον εἰπεῖν ἱκανόν, ὅτι ἑπτάκις μεταβάλλειν φασὶ καθ´ ἡμέραν ἑκάστην καὶ νύκτα· τὴν δ´ αἰτίαν ἐν ἄλλοις σκεπτέον.
και λέει πάλι είναι ότι το ρεύμα αλλάζει μέχρι και επτά φορές στο 24ωρο και τα αίτια μας προτρέπει να τα ψάξουμε αλλού.
Στην συνέχεια ο Τίτος ο Λίβιος (59 π.Χ.-17 μ.Χ.) λέγεται ότι ασχολήθηκε με τον πορθμό στο έργο του "Ab urbe Condita" άλλα νομίζω ότι απλά αναφέρθηκε στο φαινόμενο και στον πορθμό. Όσο και αν προσπάθησα δεν βρήκα αναφορά για μελέτη του φαινομένου.
Αργότερα ο Γάϊος Πλίνιος Σεκούνδος (23-79 μ.Χ.) αναφέρει στο έργο του "Naturalis Historia", όταν μιλάει για ακανόνιστες παλίρροιες, ότι ο Εύριπος παρουσιάζει ακανόνιστη παλίρροια όπου η πλημμυρίδα και η άμπωτης εναλλάσσονται επτά φορές το 24ώρο, όπου πιθανόν να το έχει πάρει από τον Στράβωνα. Ο Πλίνιος όμως μας δίνει και ένα άλλο στοιχείo ότι η παλίρροια σταματάει τρεις φορές κάθε μήνα την 7η, 8η και 9η ημέρα του σεληνιακού κύκλου, στον τετραγωνισμό δηλαδή της σελήνης και του ήλιου. Παραθέτω το παρακάτω απόσπασμα από "THE NATURAL HISTORY OF PLINY. BY THE LATE JOHN BOSTOCK, M.D., F.R.S. AKD H. T. RILEY, Esq, B.A., LATE SCHOLAR OF CLAEE HALL, CAMBRIDGE"
"There are. However, some tides which are of a peculiar nature, as in the Tauromenian Euripus'^, where the ebb and flow is more frequent than in other places, and in Euboea, where it takes place seven times during the day and the night. The tides intermit three times during each month, being the 7th, 8th and 9th day of the moon'. "
Η γνώμη μου είναι ότι ίσως μόνο ο Αριστοτέλης λόγω της διαμονής του στην Χαλκίδα και ο Ερατοσθένης να παρατήρησαν πραγματικά το φαινόμενο και γενικά τις παλίρροιες και στην συνέχεια οι υπόλοιποι αναπαρήγαγαν τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα αυτών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου